Ölke başçısının bir neçe gün evvel verdiyi bir serencam “Çernobıl elilleri ittifaqı” İctimai Birliyinde (İB) böyük ümidler oyadıb. Teşkilatın sedri Mirhesen Hesenov ANS PRESS-in emekdaşı ile söhbetinde Çernobül elillerinin 25 ilden çoxdur ki, hell edile bilmeyen ev probemine, axır ki, nöqte qoyulcuğanı düşünür. “Bizim apardığımız müşahidelerden belli olub ki, ümumi ölke üzre texminen 650 Çernobıl elili menzil növbesinde dayanıb, buna göre de biz ümid edirik ki, texminen 500 Çernobıl elili bu serencam çerçivesinde evle temin edilecek”,- deye Mirhesen Hesenov vurğulayır.

İB sedrinin dediyine göre, Azerbaycan qanunvericiliyine göre, 1986-cı ilde Ukraynanın Çernobıl şeherindeki atom elektrik stansiyasında (AES) baş vermiş qezanın leğvinde iştirak etmiş vetendaşın menzile ehtiyacı olarsa, 1 il müddetine evle temin edilmelidir. Lakin 1990-cı illerden sonra baş vermiş mürekkeb prosesler qanünvericiliyin bu telebine tam riayet etmeye imkan vermeyib ve qezlarının leğvinde iştirak etmiş 6000 mine yaxın Azerbaycan vetendaşının texminen 10 faizi hele de evsizdir. Bu müddet erzinde ev növbesine dayanmış xeyli Çernobıl elili de dünyasını deyşib. Mirhesen Hesenovun fikrince, onların menzile olan hüququ aile üzvlerine de şamil edilmelidir. eslinde, bu fikir çox mentiqlidir. Çünki adeten Çernobıl elillerinin aileleri de ister-istemez qezanın leğvi zamanı alınmış travmanın tesiri altına düşür. İndiye kimi Çernobıl elillerinin ailesinde doğulmuş 2000-den çox uşaq mehz bu sebebden dünyasını deyişib. Mirhesen Hesenov yaxın zamanlarda resmi qurumlarla görüşüb bu kimi meseleleri müzakire etmek niyyetinde olduğunu bildirib. İlin evvelinde erazi bütövlüyünün, müsteqilliyinin ve konstitusiya quruluşunun müdafiesi ile elaqedar elil olmuş diger şexslerle yanaşı Çernobıl elillerinin de minik avtmobilleri ile temin edilmesi “Çernobıl elilleri ittifaqı” İB-nin üzvlerinde bütün bu problemlerin müsbet hell edileceyine ümidleri artırıb.

Ümumiyyetle ise, emek ve ehalinin Sosial Müdafiesi Nazirliyinden (eeSMN) verilen melumata göre, ölke başçısının iyunun 20-de imzaladığı “Azerbaycan Respublikasının erazi bütövlüyünün, müsteqilliyinin ve konstitusiya quruluşunun müdafiesi ile elaqedar elil olmuş şexslerin ve şehid ailelerinin sosial-meişet şeraitinin yaxşılaşdırılmasına dair elave tedbirler haqqında” serencamı çerçivesinde 5731 neferin menzille temin edilmesini nezerde tutur. Serencam 2014-cü il yanvarın 1-dek rayon (şeher) icra hakimiyyetlerinde yaşayış sahesine ehtiyacı olan qisminde növbeye dayanmış, Azerbaycanın erazi bütövlüyünün, müsteqilliyinin ve konstitusiya quruluşunun müdafiesi ile elaqedar elil olmuş şexsin ve şehid ailesinin merheleli şekilde menzil ve ya ferdi evle temin olunmasını nezerde tutur. Yeni serencam neticesinde Birinci Qarabağ müharibesi elilleri ve onlara beraber tutulan şexsler menzille temin edilecek ki, Çernobıl ve Böyük Veten müharibesi ellileri de onlara beraber tutulur. Proses 2014-2018-ci iller erzinde gerçekleşdirilecek. Serencama uyğun olaraq, emek ve ehalinin Sosial Müdafiesi Nazirliyi müvafiq tedbirler planı hazırlacaq. Daha sonra ölke başçısı ile bunu razılaşdırmaqla heyata keçirecek.

Hemçinin, yerli icra hakimiyyeti orqanları eeSMN-nin müracieti esasında elil ve şehid aileleri üçün ferdi ev tikintisinin aparılması üçün torpaq sahelerinin ayrılmasını temin edecek, bu barede ölke başçısına melumat verilecek. Serencama göre, Nazirler Kabinetine cari ilin evvelinedek menzil növbesine dayanmış elil ve şehid ailelerinin 2014-2018-ci iller erzinde merhelelerle menzil ve ya ferdi evle temin edilmesi üçün teleb olunan ilkin vesaitin 2014-cü il dövlet büdcesinden ayrılmasını temin etmelidir. Hemçinin hökumete 2015-2018-ci illerde ise her il dövlet büdcesinin tertibi prosesinde zeruri vesaitin dövletin esaslı vesait qoyuluşunda nezerde tutulmasını temin etmek tapşırılıb.

eeSMN-den verilen melumatlardan görünür ki, menziller bazardan tender yolu ile alınacaq. Artıq nazirlik Nazirler Kabinetinin 2014-cü il ilde eeSMN-e ayırdığı investisiya bölgüsüne uyğun olaraq ilk tenderini elan edib. Tender texminen 6250 m² saheni ehate edecek menzillerin alınmasını nezerde tutur. Tenderin şertlerine göre, elilliyi olan şexslere verilecek menzillerin daxili sahesinin bölgüsü ve temiri onların fiziki veziyyetine ve şexsi telebine uyğun aparılmalıdır. elil arabasında olan eliller üçün menzillerin ümumi otaqları layihelendirilerken elil arabasının hereketi, habele 180 derece dönmesinin mümkünlüyü nezere alınmalıdır. Menzildaxili dehlizin eni 1,15 sm-den az olmamalıdır. Hemçinin tualet ve vanna otaqlarının planlaşdırılması, onlarda avadanlığın yerleşdirilmesi elilin fiziki veziyyetine uyğun aparılmalıdır.

Eyni zamanda, tender elilliyi olan şexslere verilecek menzillerin olduğu binalara aid erazide elil arabasının maneesiz ve rahat gediş-gelişini temin eden şeraitin, elece de binaya, lifte ve menzile girişin bir seviyyede olmasını teleb edir. Diger telebler sırasında binanın giriş mailliyinin 5 dereceden çox olmayan pandusla temin edilmesi, pandusların evveli ve sonunda 150 sm enine üfüqi sahe verilmesi, pandusun her iki terefinden 8 sm-den az olmayan ve hündürlüyü 70 ve 90 sm olan bir cüt tutacağın quraşdırılması eksini tapır. Bununla yanaşı, binadan ve ümumi dehlizden qapılar çıxış istiqametinde açılmalı, binanın lift kabinesinin qapı boşluğunun eni 85 sm-den az olmamalıdır. elillerin rahat hereketini temin etmek meqsedile binanın yaxınlığında maneeler götürülmeli, elil arabalarının hereketi üçün sekilerin ve piyada yollarının mailliyi 5 dereceden, enine ise 1 dereceden artıq olmalıdır.

ANS PRESS-in araşdırmasına göre, hazırda bazarda bu teleblere tam cxavab veren, yeni arabada yaşayan elilin evinden heç kimin yardımı olmadan çıxaraq heyete düşmesine, bezen de yaxınlıqda yerleşen iş yerlerinde - banklarda, supermarketlerde ve s.-de işlemesine imkan veren heç bir mehelle ve ya bina yoxdur. Hemçinin nazirliyin yaydığı melumatda, menzillerin sahesi barede heç ne deyilmir. eslinde, Bakıda tikilen ekser menziller dünya standartından çox ferqlenir. Meselen, Türkiyede dövletin sifarişi ile tikilmiş evlerde 3 otaqlı ev 45 kvadratmetr teşkil etdiyi halda, Bakıda şirketlerin tikdiyi evlerde bir otaqlı ev 60 kvadrat olur. Tebii ki, sovet illerinin tipik ve elverişli menzillerinin tecrübesinden keçmiş Azerbaycanda dövletin tenderle 60 kvadratmetrli bir otaqlılar alacağını heç cür ehtimal etmek mümkün deyil. Yeni insanlar da o cür nataraz evlerin elverişsiz olduğunu çoxdan anlayıblar.

Amma istenilen halda, yaxın 4 ilde serencamı ehate ede bilecek yeni mehellerin tikileceyine de ümid azdır. Hem de ekser psixoloqlar elillerin hamısının eyni binada ve ya eyni mehellede yaşamasını meslehet görmürler. Buna göre de, mövcüd potensialın tenderin şertlerine uyğunlaşdırılması meselesi gündeme gelecek ki, bu da bir sıra çetinlikler doğuracaq. Hemçinin bazara atılacaq pulların ipoteka vesaitleri kimi manipulyativ effekt vererek menzilleri bahalaşdıracağı güman edilir ki, bu da arzu olunan deyil. Bir sıra müsteqil ekspertler buna göre, ayrılan hemin vesaitleri de elave ederek ayrıca sosial menzil şehercikleri tikilmesini meslehet görürler.

Amma bütün ekspertler bu fikirde deyil. Meselen, “MBA” konsaltinq şirketinin rehberi Nüsret İbrahimov düşünür ki, serencamla alınacaq evler bazarda heç bir bahalaşma yaratmayacaq: “Onsuz da bazar ölü veziyyetdedir. Qiymetler o qeder yüksekdir ki, menziller alınmır. Serencam çerçivesinde bazardan ayda 30-40 menzil alınacaq ki, onun da heç bir tesiri olmayacaq”,- deye ekspert vurğulayır. Ne ise, yaşayarıq, görerik… Teki evsizler menzil alsın.