Bu hefte dövletimizin qapılarında problem olub. Daha doğrusu davam edib. İran-Azerbaycan serhedindeki gerginlik her iki ölkenin vetendaşları, xüsusile blokada şeraitinde yaşayan Naxçıvan sakinleri üçün çetinlikler yaradıb. emekdaşlarımız problemin ilk gününden hadisenin merkezinde olub.

Son 2 hefte bütün respublikanın diqqeti Azerbaycan-İran arasındakı serhed böhranına yönelmişdi. Cemi bir neçe gün evvel burada bele sakitlik deyildi. İrana keçmek üçün növbe gözleyen yük maşınlarının elinden sözün esl menasında terpenmek olmurdu.

Azerbaycan-İran serhedinin bağlanması barede melumat noyabrın 7-de daxil olmuşdu. Artıq ayın 8-i seher saatlarında biz, Bilesuvardakı keçid menteqesinde yük avtomobillerin toplaşmağa başladığını müşahide edirdik. Noyabrın 11-i onların sayı artıq 500-e çatmışdı ve bele veziyyet Culfadakı ve Astaradakı serhed keçid menteqelerinde de yaranmışdı. Azerbaycandan İrana keçmek isteyen yük maşınlarının ekseriyyeti Naxçıvana gedirdi. İş hetta o yere çatmışdı ki, günlerle serhedde dayanmalı olan avtomobillerin bezilerinin sürücüleri maşınlarını qoyub evlerine gedirdiler.

Yük maşınlarının serhedde qalması sürücülere qarşı cerimelerin tetbiq olunması, malların korlanması ve diger fesadlara sebeb olurdu.

Bu menzereden en çox ziyan çeken ise Azerbaycan-İran münasibetleri idi. Çünki İran terefi serheddin hansı sebebden bağlı olması barede açıqlama vermirdi. İranın Azerbaycandakı sefiri Möhsün Pak Ayin ANS-e eksklüziv müsahibede serheddin ilk olaraq Azerbaycan terefinden bağlandığını demişdi. Amma o da melum idi ki, Azerbaycan Culfada sahede işleyen traktorçunun İrandan ateşe tutulmasından sonra yalnız bu menteqeni bağlasa da onu 2 günden sonra yeniden açmışdı. İran ise Azerbaycanın yük maşınlarının üzüne qapılarını 10 günden çox bağlı saxladı. Bakıda da serheddin bağlanmasının daha çox Tehranla bağlı olduğunu etiraf edirdiler.

Dövlet Gömrük Komitesinin sedri, Aydın eliyev: “Heleki müzakireler gedir. Bilirsiniz, serhedin açılması sırf gömrük meselesi deyil. Amma buna baxmayaraq hökumet terefinden İran hökumeti ile müeyyen danışıqlar aparılır, yeni meselenin müsbet neticelenmesi üçün ümid edirik. Men bağlasaydım serhedi men size deyerdim ne vaxt açılacaq”.

Nehayet serhed açılanda yenice rahat nefes almışdıq ki, yeniden yük maşınlarının keçidinde engel yarandığı barede melumat geldi. İndi de melum oldu ki, İran terefi ölkeye keçen yük maşınların ümumi çekisine mehdudiyyet qoyub. eger evveller İrana geden maşınların yük qarışıq çekisi 40 ton ola bilerdise indi 30 tondan ağır maşınlar İrana buraxılmırlar. İran terefi bunu Naxçıvan-İran serheddindeki körpünün veziyyeti ile elaqelendirse de faktiki olaraq Azerbaycandan blokada veziyyetinde olan Naxçıvana yükdaşımalar dayanmışdı. İran terefi teleb edirdi ki, yanacaq dolu yük maşınları benzinin bir hissesini boşaltsınlar ve yalnız bundan sonra serhedi keçsinler.

Naxçıvandan Bakıya gelen boş yük maşınları ise ümumiyyetle paytaxta Gürcüstan ve Türkiye erazisinden keçmekle gelmeli oldular. Bir sözle İranın ilk baxışdan texniki görünen qerarı Muxtar Respublikanın enerji tehlükesizliyini sual altında qoydu. Hazırda İran erazisi ile Naxçıvana yanacaq daşınması, resmi Tehran terefinden müeyyenleşdirilen rüsumlar daxil orta hesabla 1400 dollara başa gelir ve bu kifayet qeder böyük reqemdir. Gürcüstan ve Türkiyeden keçmekle yanacağın daşınması mesafenin böyük olmağına baxmayaraq texminen eyni pula başa gele biler. Bundan elave, yanacağın demir yolu vasitesile Gürcüstan erazisi ile Türkiyeye, oradan ise avtomobillerle Naxçıvana daşınması ideyası da var. Gelecekde Naxçıvana yanacaq daşınmasının ümumiyyetle demir yolu vasitesile heyata keçirilmesi teklifi var.

Bütün bunlar, alternativ, ehtiyat variantlardır. Bu gün ne etsek de Naxçıvana en yaxın yol İrandan keçir.

Ümid edirik ki, Azerbaycanla İran arasında bu 13 günlük serhed böhranı bir de tekrarlanmayacaq. Belke de her iki ölkenin resmilerine bu tipli problemlerin qarşısının evvelceden alınması üçün preventiv addımlar üzerinde fikirleşmeye deyer ki, qısa yolumuzu uzatmayaq.