Şeytanlıqdır onun her işi, her addımı ve daim şer arxasınca yürüyür, yürüyür ve insanlarda da şer duyğuları herekete getirir ve onları yaxşılıqdan, gözellikden ve feziletden uzaqlaşdırıb özüne benzedir, şexsi kömekçilerine çevirir. Dini emrlere üsyan etmek, Allah ve Peyğemberin (s.e.s.) beyanlarını tersine çevirmek, qadağan edilmiş yolları açıb insanları vehşileşdirmek onun en çox reallaşdırmağa çalışdığı xüsuslardır. O, her an ve her yerde o şeytani atmosferine girenleri qayda-qanun tanımazlığına teşviq edir.. Ona meyilli olanların ehtirasını cövlana getirir, beden ve cismani arzularını qamçılayıb herekete getirir, onlara davamlı çalıb-çapma yollarını gösterir, cismi-bedeni istekleri qıcıqlandırır, zövqüsefa ile ağlını başdan alır ve bir çoxunu özü kimi iblisleşdirir.

Müeyyen hikmet ve meslehetler üçün insanın varlıq atlasında xelq edilmiş bezi insani hissleri menfi istiqametde istifade etmekde onun tayı-beraberi yoxdur.. o, onun çirkin atmosferine girmiş bedbextlere gözelliyi çirkin, çirkinliyi de gözel göstermekde fövqelade meharete malikdir. Şeytan min cür hiylelerle ovladığı talesizleri cismin ve maddiyyatın kölesine ele çevirir ki, bele bir zavallının bir daha heqiqi insanlıq üfüqüne yönelmesi, adeten, qeyri-mümkün olur...

Adem övladı, bu zererli mexluqu ilk defe Hezreti Ademe (e.s.) secde hadisesinde Allaha baş qaldırması ile tanısa da, bu bextsizin sergüzeşti (doğrusunu Allah bilir) daxili problem ve düşünce ziddiyyetine göre daha qedimlere uzanır.O, fitretinde olan potensial qısqanclıq hissi, hiylegerlik mayası, eqoizm duyğusu, üsyankar ruhu ve şöhret düşkünlüyü ile - (bütün bunlarda onun iradesi şerti mahiyyet daşıyır) dövrümüzdeki ardıcılları kimi üsyan exlaqı ile daim coşub-daşan, fitne-fesadla bütünleşmiş heddinden artıq alçaq bir varlıqdır. Onun daxili alem ve mahiyyetinde daim şer duyğular qaynadığı üçün ehate dairesine giren her bir ins ve cine eyni şeyleri telqin edir. Xüsusile de, xarakterinde bezi nöqsanı olanları özüne benzetmeye çalışır ve mütemadi olaraq şeytani mülahizeler fısıldayır.. onların damarlarında gezir.. ve bu bextsizlere her an pis emelleri pıçıldayır. Bu bedbextler daxili alemlerinde formalaşan söz, beyan, ve ya qeleme süzülen düşünce şeklinde menfilikleri öz ağıllarının behresi zenn edir, lakin bütün bu menfiliklerin arxasında şeytanın dayandığı açıq-aşkardır. Belelikle de, insanlara ve xüsusile de, iman ehline qarşı kin, nifret besleyen, onları başdan çıxarmağa çalışan, bezen bir qisim zeif xarakterli insanların nefsani hisslerini herekete getirerek bunları vehşiliye sövq eden, özü kimi düşünmeyenlere hücum eden, yeri gelende qarışıqlıq salıb ümumi ab-havaya gerginlik getiren ve müxtelif ictimai tebeqeleri qarşı-qarşıya qoyan, her an, her yerde nifaq ve ayrı-seçkilik güden, Qurani-Kerimin ifadesi ile, möminlerle birge olanda onlar kimi görünen, radikal küfr başbilenlerinin yanına qayıdanda ise esl düşüncelerini ortaya qoyan bu cür fitne teşkilatları ve şeytan kömekçileri de mecazi şeytan qebul edilir ki, Qurani-Kerimin bir ayesinde (Belece, Biz her peyğember üçün insan ve cin şeytanlarından düşmenler yaratdıq. Onlar (biri digerini) aldatmaq meqsedi ile bir-birine temteraqlı (zahiren gözel daxilen çirkin) sözler telqin ederler, (“enam”suresi,112) esas mahiyyetlerini gün kimi gösterdiyi insi şeytanlar da mehz bunlardır.

Hezreti Ademe (e.s.) secde etme emrine: “Xeyr”,- deyerek üsyan bayrağı qaldıran, hetta daha da heddini aşaraq, Haqq-Tealaya qarşı dialektika ve münaqişeye giren şeytan ne ifade edirse, dövrümüzün müasir Mefistoları da onun izi ile gederek, demek olar ki, daim yaxşıya-gözele qarşı baş qaldırır, Allahı, Peyğemberi unutdurmağa çalışır ve şeytani mülahizelerin inkişaf edib güclenmesine zemin hazırlayırlar. Hötenin de “Faust” eserinde ifade etdiyi kimi, dünenden bu güne şeytan ve insan mübarizesi, küfr ve iman qarşıdurması heç bitmedi ve bitmeyecek de... Bu mübarizede bezen meydan küfr ve ilhada (dinsizlik, Allahın varlığına ve birliyine inamamaq) uyğun mühit halına getirilmiş ve mülhidler (dinsizler, Allaha inanmayanlar) tamamile heyasızlaşdırılmış, bezen imanlı könüllerin qaba qüvvetle, zorakılıqla gözü qorxudulmuş, bezen bir qisim erköyün insanlar özlerinden başqa heç kese heyat haqqı vermeme kimi despotizme girmiş, bezen de günümüzde bir çoxuna şahid olub ürperdiyimiz neçe-neçe zülm ve işgenceler edilmiş ve etdirilmişdir!.. Bu tiranlar bilmirler ki, onlardan daha güclü “Qüdreti-Qahire” (“Qehhar” -qehr eden: Allahın ismi) var.. Bilmirler ki, zalımın zülmü varsa, mezlumun da Allahı var.. Bilmirler ki, bu gün insanlara cövrü-cefa verenler sabah dizin-dizin sürünüb inleyecekler. Bundan daha beteri de, zalım ve müstebidlerin elinde alete çevrilen bextsizler ne baş verdiyini heç vaxt anlamamış ve hemişe başlarındakı tiranların emellerine xidmet etmişler. Ferqine vara bilmemişler, ne hala düşdüklerini ve ne bayağı işlere sövq edildiklerini. Belelerine nece de gözel deyir Namiq Kamal: “Muini zalimin dünyada erbabı denaettir / Köpektir zevk alan sayyadı biinsafa hizmetten (“Zalımın kömekçisi dünyada alçaq insandır / İnsafsız ovçulara xidmetden zövq alan itdir.”) eslinde, belelerinin sonu her zaman çox acınacaqlı olmuş ve olur da. Atalarımız: “Şeytanın dostluğu dar ağacına qederdir!” - deyib. Bunların aqibeti de hemişe mehz bele nöqtelenmişdir. Bunlar dünyada heç gülmedikleri kimi gelecekden de esla emin ola bilmemişler, ola da bilmezdiler, çünki insi-cinni şeytanlar onların ruhlarını çarpıb.. Beli, onlar bir daha Mefistonun o hiyleger oyununa alet olmuşdular.. Dost görünen düşmenlere ve özlerinden sandıqları yadlaşmış ruhlara aldanmışlar.

Hal-hazırda bu qeribe dünyaya müsellet olan (hücum eden) dinsizler, inkarçılar, vehşileşmişler, şehvet dellalları, haqq ve edalet bilmez tiranlar; bextsizlere şeytanların etmediklerini, ede bilmediklerini edirler. Bele ki, düşünceleri son derece kirli, dili zeher, içi kin ve nifretle dolan bu şer şebekeleri onlar kimi düşünmeyenlere daim hücum edir, her kese cürbecür leke yaxır, istediklerini göylere çıxarır, istemediklerini de rahatlıqla yerin dibine batırırlar. Merhum Mehmed Akif lenetle anılan bu insanlardan bezileri barede ağır üslubla da olsa, bele deyir: “Üdebamız ana-arvad sövüyor bir-birine / Türlü adlarla çıxan namütenahi qezete / Ayrılıq toxumları saçıyor bol-bol memlekete…” Beli bu, o gün de olmuşdu.. dünen de bele idi.. indi de...

Allah bizi: “Şeytanın izi ile getmeyin! Heqiqeten o, sizinle açıq-aşkar düşmendir ve size ancaq murdar (heyasız) işler görmeyi ve Allaha qarşı bilmediklerinizi demeyi emr edir” (“Beqere” suresi, 2/168-169), -deyerek ondan uzaq durmağa çağırır.. “Allah ona lenet etdi (rehmetinden kenar edib dergahından qovdu). O ise dedi: “elbette, men Senin qullarından müeyyen bir qismini ele alacağam. Onları hökmen sapdıracaq, (puç) xülayalara salacağam” (“Nisa” suresi, 4/118-119) beyanı ile bu lenetlenmişin qisasını xatırladaraq bize xeberdarlıq etmiş.. “Sen meni lenetlediyin üçün men de Senin düz yolunun üstünde oturub insanlara mane olacağam. Sonra onların yanına qarşılarından, sağlarından ve sollarından geleceyem ve onları fesada salacağam” (“eraf” suresi, 7/16-17) fermanı ile ortaya qoyulan şeytani kine ve nifrete qarşı da temkinli ve ehtiyatlı olmağa devet etmişdir. Kaş ki, bütün bunları anlaya bilse idik!..