Kelbecer rayonunda itirdiklerimiz
02 Aprel 2014 Çərşənbə 09:55
İşğal altında qalmış Kelbecer rayonunun tebii servetleri 21 ildir ki, talan edilir
İşğal altında qalmış Kelbecer rayonunun tebii servetleri 21 ildir ki, talan edilir. ANS PRESS-in melumatına göre, Kelbecer rayonu erazisinde senaye ehemiyyetli ehtiyatları 112,5 ton olan ve istismar olunan Söyüdlü (Zod) ve ehtiyatları 13 tondan çox olan Ağduzdağ ve Tutxun qızıl yataqları;
senaye ehemiyyetli ümumi ehtiyatları 850 ton olan 3 Ağyataq, Levçay, Çorbulaq ve ehtiyatları 200 tondan çox olan Qamışlı ve Ağqaya cive yataqları;
ehtiyatları 10941 min m3 olan ve mişar daşı istehsalına yararlı Kilseli tuf yatağı;
ehtiyatları 1312 min m3 olan ve kerpic istehsalına yararlı Keşdek gil yatağı;
ehtiyatları 4473 min m3 olan ve yüngül beton doldurucusu kimi istifade olunan Keçeldağ perlit yatağı;
ümumi ehtiyatları 2,2 mln. m3 olan 2 üzlük daşı yatağı, ehtiyatları 2540 min m3 olan Çepli qum-çınqıl qarışığı yatağı;
gözel dekorativliye malik 4 mermer oniksi (ehtiyatları 1756 ton), nefroid (ehtiyatları 801 ton) yatağı;
ehtiyatları 2337 ton olan 1 obsidian (deve gözü) yatağı, ehtiyatları 1067 min m3 olan 1 listvenit yatağı qalıb.
Kelbecere dünya şöhreti qazandırmış Yuxarı İstisu, Aşağı İstisu, Keşdek, Qarasu, Tutxun, Mozçay, Qoturlusu kimi çox böyük müalice-balneoloji tesire malik mineral su yataqları da (ümumi istismar ehtiyatları 3093 m3/gün) işğal erazisinde yerleşir.
Murovdağ, Şahdağ, Vardenis, Mıxtöken, Qarabağ silsilesinin ve Qarabağ yaylasının bir hissesinin ehatesinde yerleşen Kelbecer şeherinin en yüksek zirveleri Gamış dağı (3724 m) ve Delidağdır (3616 m). erazide Yura, Tebaşir, Paleogen, Neogen ve Antropogenin çökme, vulkanogen-çökme ve vulkanik süxurları yayılmışdır. en böyük çayı Terter (yuxarı axını) ve onun qolları Lev çayı, Tutqunçay ve başqalarıdır.
Hazırda işğal altında olan Serseng su anbarı da 1976-cı ilde Terter çayı üzerinde inşa edilib. Onun ümumi su tutumu 560 milyon m3, bendinin hündürlüyü 125 metrdir. Terter çayının yığıldığı bu neheng su anbarının sağ ve sol sahilinden çıxan magistral kanallar vasitesile Terter, Berde, Yevlax, Ağcabedi, Ağdam ve Goranboy rayonlarının ümumilikde 79000 hektar ekin sahesi suvarılırdı.
Serseng su anbarı işğal altında olandan beri ermeniler illik su serfinin 85-90 faizini qesden, su lazım olmayan vaxtlarda, xüsusile qış aylarında buraxırlar. Lazım olan vaxtlarda ise illik su normasının 10-15 faizini buraxırlar ki, bu da suyun seviyyesinin aşağı düşmesine ve suvarmanın qeyri-mümkünlüyüne sebeb olur. ekin sahelerine xeyli ziyan deyir, yaşıllıqlar susuzluqdan quruyaraq mehv olur, ciddi ekoloji gerginlik yaranır. Qeza veziyyetinde olan su anbarından aşağıda yaşayan 400 min nefer ehali ise daim tehlüke altındadır.
Kelbecer rayonunun Ala göller, Zalxa gölü ve s. kimi saf sulu gölleri var. esasen çimli dağ-çemen ve qonur dağ-meşe torpaqlarına malikdir.
1988-ci ilde aparılmış son meşe quruluşu işlerine esasen Kelbecer meşe teserrüfatının erazisi 32774 hektar teşkil edirdi. Bundan elave rayonda 8676 hektara yaxın kolxoz ve sovxoz meşeleri, qiymetli balıq növleri olan çayların etrafında yerleşmiş 13471 hektar qoruq meşeleri, 15531 hektar etraf mühitin mühafizesi ehemiyyetli meşeler, 274 hektar yaşıllıqlar, 80 hektar meşe-park zonası var idi.
Meşelerde biten ağac ve kolların bir neçesi Azerbaycan Respublikasının “Qırmızı kitab”ına daxil edilib. Kelbecer rayonunda deniz seviyyesinden 1500-2100 metr hündürlükde biten Ayıfındığı ve ya ağacvarı fındıq bunlardan biridir. Bezi Ayıfındığı ağacının hündürlüyü 25 metre, diametri 48-120 santimetre çatırdı. Bu ağacın oduncağı qiymetli mebel materialı kimi ermeniler terefinden qırılaraq Ermenistana aparılır.
Kelbecer rayonu erazisinde 4 minden artıq müxtelif növ bitkilerden 200-e qederi derman bitkileridir.
Rayonun merkezi ve şimal hissesinde enliyarpaqlı meşeler (palıd, fıstıq, veles), meşe-çöl bitkileri, yüksek ve qismen orta dağlıqda alp ve subalp çemenlikleri geniş yer tutur. Dağ keçisi, qonur ayı, çöl donuzu, daşlıq delesi, ular, qartal ve s. bu yerler üçün xarakterik fauna növleridir.
DOSTLARINLA PAYLAŞ: