Bu gün milli azadlıq herekatının lideri ebülfez Elçibeyin vefatından 13 il ötür. Elçibeyin adı müsteqil Azerbaycanın tarixinde bir çox hadiselerle yadda qalıb. O, 1938-ci ilde Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayonunun Keleki kendinde anadan olub. ebülfez Elçibey 70-ci illerde Azerbaycandakı dissident siyasi fikrin nümayendelerinden olub. O vaxtın dissidentleri daha çox edebiyyat sahesinin adamları olduqları üçün etirazları da poetik ifade çerçivesinde qalır ve rasional etiraz forması ala bilmirdi. Amma ebülfez Elçibeyin başqalarından ferqi onda idi ki, o öz etirazının siyasi sistemdeki ve iqtisadiyyatdakı hedeflerini müeyyen ede bilirdi. Tarixçi olması ona imperiyanın mövcudluğunun sosial, iqtisadi ve siyasi sebeblerini müeyyenleşdirmek imkanı verirdi.

ebülfez Elçibey bir milletçi ve türkçü idi. Amma onun milletçiliyi ifrata varmır ve çoxluğun azlıq üzerinde hegemonluğunu ehtiva etmirdi. Ele buna göre de 1992-ci ilin 7 iyununda Azerbaycan Respublikasının prezidenti seçilen ebülfez Elçibeyin dövlet başçısı kimi ilk fermanlarından biri milli azlıqların hüquqları ve inkişafıyla bağlı idi.

Onun adını Azerbaycanın müsteqillik tarixine yazan addımlardan biri de Rusiya qoşunlarının ölkemizden çıxarılması oldu. Bu, o vaxt baş verirdi ki, postsovet mekanında yaradılan müsteqil ölkelerin böyük ekseriyyeti imperiya qoşunlarından xilas ola bilmirdi. Amma ebülfez Elçibey bunun ne qeder çetin olduğunu anlaya-anlaya rus qoşunlarını ölkeden çıxarmağa ve faktiki olaraq, bu qoşunlara mexsus texnikanın Azerbaycanda qalmasına nail oldu. Azerbaycanın milli valyutasının dövriyyeye buraxılması da ebülfez Elçibeyin prezidentliyinin çox ehemiyyetli meqamıydı. Bundan başqa, Birinci Qarabağ müharibesi dövründe Azerbaycan Ordusunun Ağdere istiqametinde irelilemesi, esgerlerimizin kiçik miqyasda qelebe sevincini dadması da ebülfez Elçibeyin xidmetlerinden idi. Bununla da Elçibey Azerbaycanın tam müsteqil bir dövlet kimi tanınmasına nail oldu.

ebülfez Elçibeyin hakimiyyeti illerinde Azerbaycanın ilk milli valyutası dövriyyeye buraxılıb, ali mekteblere qebul imtahanlarında ilk defe test üsulu tetbiq edilib.

Müharibe fonunda Bakıda hakimiyyet uğrunda geden mübarize fonunda Elçibey paytaxtı terk etmek mecburiyyetinde qaldı. Texminen dörd il doğulduğu Keleki kendinde yaşayan ebülfez Elçibey 1997-ci ilde geri qayıtdı ve yeniden hakimiyyet uğrunda mübarizeye qatıldı. Amma o, bu defe de siyasi fealiyyetini yarımçıq dayandırmalı oldu. Bu defe ona siyasi deyil, sehhetindeki problemler mane oldu. 2000-ci ilde ebülfez Elçibey müalice olunmaq üçün Türkiyenin Gülhane herbi hospitalına (GATA) getse de, avqustun 22-de ele hemin xestexanada vefat edib.

ebülfez Elçibeyin vefatından sonra onun baresinde müxtelif fikirler seslenib. Xüsusile siyasi fealiyyeti çoxsaheli tehlil edilib. Amma deyişmeyen bir fikir var: milletçiliyi ile ifrata varmayan tarixçi ve türkçü, sade vetendaş ve qeribe insan…

Allah rehmet elesin!