Bir terefden, avtomobil kreditlerine qoyulan mehdudiyyetler satışları azaldıb ve uyğun olaraq, yanvar-fevral aylarında ölkeye getirilen avtomobillerin sayı evvelki ilin uyğun dövrüne baxanda 6,6% aşağı düşüb. Diger terefden, ele hemin dövr erzinde yerli avtomobil istehsalı 4,6 defe artıb. Hemçinin, yerli avtomobil dilerleri ANS PRESS-in emekdaşı ile söhbet zamanı satışların ela getdiyini ve müşteri bazasının günden-güne genişlendiyini vurğulayıblar.

ecaba, avtomobil bazarında bu cür böhranlı günler yaşandığı, bazarda müşteri qıtlığının yaşandığı bir zamanda yerli avtomobil istehsalçılarının satışlarında bu cür keskin dönüş ne ile bağlıdır? Her halda, öten 2013-cü ilde yerli avtomobil istehsalı idxal avtomobillerle reqabetde uduzurdu ve 2012-ci ile nisbeten bu sektorda 21,8% gerileme olmuşdu.

ANS PRESS-in araşdırmasına göre, bu işde köhne avtomobillerin kredite verilmesinde yaradılan çetinlikler rol oynasa da, yeni ilkin ödeniş üçün esas mebleğin 80%-i qeder vesait telebi satışları çetinleşdirse de, yerli istehsalçıların atdığı tutarlı addımlar da öz sözünü deyib. Yerli müessiseler öz mehsullarını yeterince elverişli kredit şertleri ile teklif edirler.

Meselen, minik avtomobillerinin yegane yerli istehsalçısı olan Naxçıvan Avtomobil Zavodu tam qiymeti 9 min manat olan avtomobil üçün ilkin ödeniş kimi cemi 1400 manat isteyir, hem de kredit yerinde resmileşdirilir, sığorta senedleri ve diger resmilikler temin edilir. Bundan sonra müşteriye, sadece, 3 il müddetine ay erzinde 300 manat ödemek qalır. Yeni sadece şexsiyyet vesiqesini ve 1400 manatı götürüb zavodun satış menteqesine gederek bir neçe saatdan sonra avtomobille eve dönmek mümkündür.

Yaxud nisbeten bahalı 13 min manatlıq avtomobil almaq isteyen müşteri 1600 manat ilkin ödeniş elemelidir ve bundan sonra onun 3 il erzinde ayda 447 manat pul ödemesi yeterlidir. Göründüyü kimi, elinde azacıq pulu olan ve taksiçilik fealiyyeti ile ailesini dolandırmaq isteyen adamlar üçün elverişli teklifdir. Her halda, Bakıda taksi sürücüleri yaxşı çalışdıqda ayda 1000 manata qeder qazana bilirler ki, bunun 300 manatını kredite yöneltmek onları ele de çetinliye salmaz. Yüksek maaşlı işde işleyen adamlar üçün ise, tebii ki, 447 manatlıq aylıq ödeniş normal görünür.

Lakin avtomobil bazarının strukturuna real baxdıqda ve artım faizlerini kenara qoyaraq mütleq reqemlerle danışdıqda, bu müsbet dinamikanın ümumi kütlede payının çox az olduğunu görmek olur. Bele ki, yanvar-fevral aylarında ölkede cemi 142 eded avtomobil istehsal edilib ki, bu, hemin müddetde ölkeye xaricden getirilen 13 162 avtomobilin 1,08%-i qederdir, ölkedeki avtomobil artımının ise 1,06%-ni teşkil edir. Sirr deyil ki, yerli avtmobil istehsalçıları bazara girmekde çetinlik çekirler. Statistikaya göre, 2013-cü ilde Azerbaycanda 424 minik avtomobili istehsal edilib. Halbuki, il erzinde ölkeye 95 mine qeder minik avtomobili getirilib ve yerli istehsal bazarın 0,5%-den de aşağı bir hissesini ehate edib.

Bu veziyyetin neticeleri de göz qabağındadır. 2013-cü ilde texminen 1,5 milyard dollara yaxın vesait avtomobiller ve onun ehtiyat hisseleri üçün ölkeden kenara çıxıb. Ölkede yığılan avtomobiller bazarda önemli paya malik olsaydı, hemin vesaitin xeyli hissesi Azerbaycanda qalardı ki, bu da minlerle işçinin emek haqqı ve dövlet büdcesine ödenmiş yüz milyonlarla manat vesait demek olardı. Hem de idxal neticesinde ölkeye köhne avtomobiller getirilir. Aprelin 1-e kimi Azerbaycana esasen yaşı 15-e çatan avtomobiller getirilirdi, aprelin 1-den ise yaşı 10 etrafında deyişen avtomobiller idxal edilecek. Yeni eslinde işbazlar real deyeri bir neç yüz dolları keçmeyen metal qırıntısına bir neçe min dollar xercleyerek ölkeye getirirler.

Bu meğlubiyyet veziyyetinden çıxışın yegane yolu ölkede milli avtmobil senayesinin teşkilidir. İlk merhelede avtmobilleri sadece yığmaqla kifayetlenmek olar. Bu zaman yüzlerle yeni iş yeri açılar, hem de yığma hisseleri ölkeye topdan daha ucuz qiymete getiriler. Daha sonra ise ehtiyat hisselerinin istehsalı da teşkil edile biler. Possovet ölkelerinin tecrübesi gösterir ki, Azerbaycanda avtomobil senayesinin inkişafı üçün yeterince bazar olmaması barede deyilenler heqiqete uyğun deyil. Her il 100 mine qeder minik maşınının reallaşdırıldığı bazar heç de kiçik sayıla bilmez. Avtomobil senayesinin yaradılması da heç zaman gec deyil. Meselen, bazarı Azerbaycanınkından texminen 2 defe böyük olan Özbekistan 2008-ci ilde “General Motors”la müqavile imzalayıb ve eyalet şeheri Asakada mövcud olan avtomobil zavodunun erazisinde sıfırdan yeni avtomobil zavodu tikilmesi barede razılıq elde edib. Hazırda zavod ilde 230 mine qeder avtmobil istehsal edir ki, bunun yalnız 90 mine qeder Özbekistanda satılır, qalanı ise Rusiyanın ve diger region ölkelerinin bazarlarına gönderilir. “General Motors” Özbekistanda yığma hisselerinin de istehsalını teşkil edib ve ölkenin müxtelif eyaletlerinde yerleşen 120-ye yaxın müessise Asakadakı zavoda yarımfabirkat gönderir.

“emlak bazarı iştirakçıları” İB-nin icraçı direktoru, daşınmaz ve daşınan emlak üzre ekspert Ramil Osmanlının fikrince, Azerbaycan oxşar addımı Naxçıvan Avtomobil Zavodunun bazasında ata biler. Tebii ki, Gence ve Bakıda yerleşen avtomobil zavodlarının da imkanlarından istifade edilmesi mümkündür. “İlk önce, zavodun buraxdığı mehsulların çeşidi genişlenmelidir. Hem de ölke seviyyesinde yerli malın alınması ile bağlı ciddi tebliğat işi aparılmalıdır ki, xalq yerli avtomobillere alışa bilsin. Meselen, dövlet satınalmaları yalnız yerli avtomobilleri ehate ede biler”,- deye Ramil Osmanlı ANS PRESS-e bildirib. Ekspertin fikrince, Azerbaycan da diger ölkelerin tecrübesinden yararlanaraq eyni şassi üzerinde hem minik, hem yük avtomobili, hem de mikroavtobus yığa biler. Bu, yığma hisselerinin bir qisminin istehsalının teşkine imkan yaratmaqla yanaşı, ölkede ehtiyat hisseleri bazarını da inkişaf etdirer.

eslinde, yaxın on iller boyu neftdenkenar bölmenin inkişafı ile bağlı Azerbaycanın qarşısında duran öhdelikler de bunu teleb edir. Her halda, avtomobil senayesi ele bir sektordur ki, yaradılan 1 iş yeri 7 elave iş yerinin yaramasına sebeb olur. Bu ise sözün heqiqi menasında neftdenkenar bölmenin çiçeklenmesi demekdir.